چاپ کلاقه‌ای
یکی از روش‌های باستانی چاپ پارچه، روش کلاقه‌ای یا باتیک نام دارد. باتیک یک لغت اندونزیایی، به معنای مقاوم کردن یا رنگ ناپذیر کردن است. پارچه‌هایی که چاپ آنها در برابر نور، حرارت، رطوبت و برخی دیگر از عناصر محیطی مقاوم است. این روش چاپ پارچه از دو هزار سال قبل تا کنون در کشورهایی مانند ایران، هند، تایلند، اندونزی و سریلانکا رواج داشته است. قطب اصلی چاپ کلاقه‌ای در ایران شهر اسکو واقع در آذربایجان شرقی می‌باشد. در آنجا این هنر قدمتی حدود پانصدسال دارد و یکی از مشهورترین اساتید آن، حسین کلاقیچی است.
رنگ‌هایی که در این نوع چاپ پارچه بکارمی‌روند بیشتر منشاء گیاهی دارند و از گیاهانی مانند اسپرک، روناک و یا پوست انار و زردچوبه تهیه می‌شوند. در قبور فراعنه مصر و بقایای آثار باستانی مردم جاوه اندونزی این نوع چاپ پارچه مشاهده شده است.
ابزار کار چاپ باتیک «تیان» نام دارد که وسیله‌ای فلزی شبیه به یک قیف کوچک است. به علاوه، قلم‌مو، مهر و کارگاه چوبی (برای مهار کردن پارچه) نیز بکار می‌رود. در روش کلاقه‌ای رنگ‌ها و طرح‌ها با استفاده از واکس و فرایند رنگ‌رزی بر روی پارچه چاپ می‌شوند. واکس مورد استفاده باعث می‌شود رنگ به داخل پارچه نفوذ نکند و طراح، نقش مورد نظرش را بر روی آن ایجاد نماید. هر دو روی پارچه بطور یکسان نقش می‌گیرد. وقتی واکس روی سطح پارچه شکسته می‌شود، رنگ به داخل رگه‌هایی از واکس ترک‌خورده وارد شده و رگه‌های رنگی ایجاد می‌نماید که زیبایی پارچه را چند برابر می‌کند. واکس مذکور از پیه، پارافین، موم، و سقز بدست می‌آید. یکی از پارچه‌های مناسب برای این روش، پارچه ابریشمی است.
چاپ کلاقه‌ای روش‌های متفاوتی دارد که عبارتند از:
- چاپ با شابلون
- چاپ مستقیم
- چاپ برداشت
- تارعنکبوتی
- قلم‌مویی
- بدون رنگ‌رزی یا وندا
- نقاشی باتیک روی پارچه ابریشمی
مطالب مرتبط
